Η αφρικανική σκόνη

Από που έρχεται;

Υπεύθυνη για την Αφρικανική σκόνη είναι η ερημοποίηση της Σαχάρας, η οποία προχωρά μάλιστα με ανυπολόγιστα ταχείς ρυθμούς, με αποτέλεσμα οι έρημες περιοχές να επεκτείνονται εις βάρος των καλλιεργήσιμων εκτάσεων, αυξάνοντας έτσι τις ποσότητες της σκόνης που μπορεί να μεταφερθούν στην ατμόσφαιρα

Ιστορικό

Έχουν δημοσιευθεί πολλές δημοσιεύσεις σχετικά με τις επιπτώσεις στη θνησιμότητα των εισβολών από τη σκόνη της Σαχάρας σε μεμονωμένες πόλεις. Ωστόσο, υπάρχει έλλειψη μελετών που αναλύουν τον αντίκτυπο σε μια χώρα και είναι πιο σπάνιες εάν επιπλέον η ανάλυση λαμβάνει υπόψη τις μετεωρολογικές συνθήκες που ευνοούν αυτές τις εισβολές.

Σε πανεπιστημιακή μελέτη που έγινε:

Για τον προσδιορισμό των ημερών με εισβολές από τη σκόνη της Σαχάρας, χρησιμοποιήσαμε πληροφορίες που παρασχέθηκαν από το Υπουργείο Γεωργίας, Τροφίμων και Περιβάλλοντος, διαιρώντας την Ισπανία σε 9 βασικούς τομείς. Σε κάθε μια από αυτές τις περιοχές επιλέχθηκε μια αντιπροσωπευτική επαρχία. Έχει πραγματοποιηθεί μια ανάλυση χρονοσειρών για την ανάλυση της σχέσης μεταξύ της ημερήσιας θνησιμότητας και των επιπέδων των ΑΣ10 στην περίοδο από 01.01.04 έως 31.12.09, με χρήση παλινδρόμησης Poisson και στρωματοποίηση της ανάλυσης με την παρουσία ή απουσία σημείων σάχαρου.

Αποτελέσματα

Το ποσοστό των ημερών κατά τις οποίες υπάρχουν εισβολές από τη σκόνη της Σαχάρας αυξάνεται στο 30% των ημερών. Το συνοπτικό σχέδιο χαρακτηρίζεται από μια αντικυκλωνική κορυφογραμμή που εκτείνεται από τη βόρεια Αφρική μέχρι την Ιβηρική Χερσόνησο. Τα σωματίδια (PM) στις ημέρες με εισβολές συνδέονται με την καθημερινή θνησιμότητα, κάτι που δεν συμβαίνει τις ημέρες χωρίς εισβολές, γεγονός που δείχνει ότι η σκόνη της Σαχάρας μπορεί να αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την καθημερινή θνησιμότητα. Σε άλλες περιπτώσεις, οι εισβολές από τη σκόνη της Σαχάρας είναι να αλλάξουν το πρότυπο συμπεριφοράς θνησιμότητας που σχετίζεται με το PM, πηγαίνοντας από το PM2.5.

Συμπεράσματα

Μια μελέτη όπως αυτή που διεξήχθη εδώ, στην οποία η μετεωρολογική ανάλυση συνοπτικών καταστάσεων που ευνοούν τις εισβολές της Σαχάρας από τη σκόνη, συνδυάζεται με την επίδραση στην υγεία σε επίπεδο πόλης, φαίνεται να είναι κρίσιμη όταν πρόκειται για την ανάλυση του διαφοροποιημένου τρόπου θνησιμότητας σε καταστάσεις των εισβολών της Σαχάρας.

Βάσει επιδημιολογικών μελετών μέχρι το 2011 στην Ευρώπη, την Ασία και την Κίνα

την Καραϊβική, την τεχνική έκθεση του Ευρωπαϊκού Θεματικού Κέντρου

σχετικά με τη ρύπανση της ατμόσφαιρας και τον μετριασμό της

συμπεράσματα:

• Υπάρχουν λίγες μελέτες σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις των εισβολών από τη σκόνη.

• Δεν έχει αποδειχθεί καμία συσχέτιση μεταξύ των σωματιδίων φινιρίσματος

στη σκόνη της Σαχάρας και την καθημερινή θνησιμότητα.

• Η συσχέτιση μεγάλων σωματιδίων (PM10 και PM2.5-

PM10) και η θνησιμότητα είναι αμφιλεγόμενη.

Αυτή τη στιγμή του χρόνου στην Ευρώπη, ίσως έχετε παρατηρήσει κάτι στον αέρα. Οι άνεμοι που φορτίζονται με σκόνη που πνέουν από την έρημο της Σαχάρας προκαλούν «εποχιακά επεισόδια ομίχλης» που μπορούν ακόμη να οδηγήσουν σε λάσπη ή «αίμα» βροχή.

Στη Δυτική Αφρική, η οποία αντιμετωπίζει επεισόδια θολερότητας από τον Νοέμβριο έως τον Μάρτιο, ο άνεμος του εμπορίου με σκόνη ονομάζεται Harmattan και έχει σημαντικές συνέπειες όχι μόνο για τη γονιμότητα του εδάφους, αλλά και για την ραδιοεπικοινωνία, την ορατότητα στα αεροδρόμια και τις θαλάσσιες λωρίδες, – και την υγεία.

Το ξηρό δέρμα και τα ραγισμένα χείλη είναι τακτικά συμπτώματα έκθεσης στην ομίχλη. Αλλά παρουσιάζει σοβαρότερα προβλήματα για τους ασθματικούς – και μπορεί να οδηγήσει σε πυριτίαση, μια πνευμονική νόσο που προκαλείται λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε χαλαζία στη σκόνη. Σε ορισμένες περιοχές, η σκόνη εμποδίζει το φως του ήλιου αρκετά ώστε να μειωθεί σημαντικά η θερμοκρασία.

Δύο περιοχές αναγνωρίστηκαν ως οι πηγές της Σαχάρας σκόνης: η κατάθλιψη Bodélé στο βορειοανατολικό Τσαντ, η οποία αποτελεί τμήμα της τώρα αποξηραμένης λίμνης Megachad – της πιο έντονης πηγής σκόνης στον κόσμο – και της ορεινής περιοχής Tibesti στο βόρειο Τσαντ . Τα σωματίδια σκόνης προέρχονται από πετρώματα στην περιοχή Tibesti και καταστρέφονται με διαδικασίες όπως οι καιρικές συνθήκες, η διάβρωση και η κονιοποίηση.

Σκάρα σκόνης της Σαχάρας το 1998, με κατεύθυνση τον βορειοανατολικό Ατλαντικό Ωκεανό. NASA Ορατή Γη

Εκτιμάται ότι από τη Σαχάρα κάθε χρόνο μεταφέρονται 400 έως 700 εκατομμύρια τόνοι σκόνης. Και ο βορειοανατολικός άνεμος Harmattan μεταφέρει αυτή τη σκόνη μέχρι το Μπαρμπάντος και το Μαϊάμι μεταξύ Νοεμβρίου και Μαρτίου. Τουλάχιστον το 20% φθάνει στο Αμαζόνιο – και τα δορυφορικά δεδομένα χρησιμοποιήθηκαν για να υπολογίσουν ότι περίπου 27,7 εκατομμύρια τόνοι σκόνης εναποτίθενται πάνω από τη λεκάνη του Αμαζονίου, η οποία διαδραματίζει καίριο ρόλο στη γονιμοποίηση του εδάφους.

Όταν η κατεύθυνση του ανέμου μεταβάλλεται στα νοτιοδυτικά στις αρχές της άνοιξης, η σκόνη μεταφέρεται σε ολόκληρη τη Μεσόγειο μέχρι τη Βόρεια Ευρώπη και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Λίπασμα … και ρύποι

Η σκόνη Harmattan διοχετεύεται στις περιοχές της Δυτικής Αφρικής, κυρίως στις αγροτικές περιοχές, αλλά η σκόνη της Σαχάρας στην Ευρώπη πλήττει τις περιοχές της βαριάς βιομηχανίας και μπορεί να αναμειχθεί με βιομηχανικούς ρύπους. Ένα ιδιαίτερα κακό επεισόδιο ρύπανσης στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2014 εξηγείται από άλλους βιομηχανικούς και γεωργικούς παράγοντες – όχι μόνο από τη σκόνη. Και όταν η άφιξη σκόνης συμπίπτει με τη βροχόπτωση, μπορεί να κατατεθεί ως λάσπη, όπως συνέβη στην Κωνσταντινούπολη, την Τουρκία το 2010.

Βροχόπτωση στην Αθήνα το 2010

Μια έκθεση σχετικά με τις επιπτώσεις της σκόνης της Σαχάρας στη Νότια Ευρώπη στην υγεία έδειξε ότι στη Βαρκελώνη και τη Μαδρίτη η καρδιακή θνησιμότητα κατά τις ημέρες σκόνης της Σαχάρας ήταν στατιστικά σημαντικά υψηλότερη σε σύγκριση με τις ημέρες χωρίς σκόνη. Παρόμοιες τάσεις παρατηρήθηκαν στην Ελλάδα και την Ιταλία. Η έκθεση ζήτησε περαιτέρω διερεύνηση των χονδροειδών σωματιδίων και του μηχανισμού με τον οποίο η σκόνη της Σαχάρας αύξησε τη θνησιμότητα.

Το επίπεδο του ωκεανού

Η σκόνη της Σαχάρας που εναποτίθεται στον Ατλαντικό Ωκεανό και στη Μεσόγειο είναι επίσης πιθανόν να συμβάλλει σημαντικά στον σίδηρο στα θαλάσσια φύκια. Όταν τα φύκια αυτά βυθίζονται στο πάτωμα των ωκεανών ή τρώγονται από πλαγκτονικούς οργανισμούς, των οποίων τα ανθρακικά κελύφη επίσης βυθίζονται, το διοξείδιο του άνθρακα απομονώνεται στα ιζήματα της θάλασσας. Η κατανομή σιδήρου στους ωκεανούς είναι πιθανό να είναι ένας τρόπος παγίδευσης της περίσσειας του ατμοσφαιρικού CO2. Από τη μια πλευρά, η υπερθέρμανση του πλανήτη θα μπορούσε να αυξήσει τους ανέμους και συνεπώς την παραγωγή σκόνης, αλλά στη συνέχεια θα μπορούσε να εισέλθει περισσότερος χώρος στον ωκεανό, ενδεχομένως παρέχοντας ένα φυσικό μετριασμό αυτών των επιπτώσεων.