Στους ανθρώπους, οι πιο σημαντικές ενώσεις σε αυτή την ομάδα είναι η βιταμίνη D3 και η βιταμίνη D2 (εργοκαλσιφερόλη). Η χολοκαλσιφερόλη και εργοκαλσιφερόλη μπορεί να προσλαμβάνεται από τη διατροφή και από συμπληρώματα. Πολύ λίγες τροφές περιέχουν βιταμίνη D (η σύνθεση της βιταμίνης D ειδικά της χολοκαλσιφερόλης στο δέρμα είναι η κύρια φυσική πηγή της βιταμίνης). Η σύνθεση βιταμίνης D από χοληστερόλη εξαρτάται από την έκθεση στον ήλιο (ειδικά στην ακτινοβολία UVB).1

Η πρώτη εμφάνιση της βιταμίνης D2 έγινε περίπου το 1923, όταν Βρετανοί επιστήμονες μελετούσαν το μουρουνέλαιο και τις θεραπευτικές ιδιότητες που είχε στη ραχίτιδα. Ωστόσο, δύο χρόνια αργότερα Γερμανός επιστήμονας ανακάλυψε πως αν η 7-διυδροχοληστερόλη εκτεθεί σε ηλιακό φως μετασχηματίζεται στη γνωστή πλέον σε εμάς D3 .

Οι έρευνες που έγιναν τις επόμενες δεκαετίες μάς έδειξαν ότι ο περαιτέρω μεταβολισμός της βιταμίνης D οδηγεί σε ενεργές μορφές. Στο ήπαρ, η βιταμίνη D βρέθηκε να μετατραπεί σε καλσιφεδιόλη. Η καλσιφεδιόλη στη συνέχεια μετατρέπεται από τα νεφρά σε καλσιτριόλη, τη βιολογικά δραστική μορφή της βιταμίνης D. Η καλσιτριόλη κυκλοφορεί ως ορμόνη στο αίμα, ρυθμίζει τη συγκέντρωση του ασβεστίου και φωσφόρου στην κυκλοφορία του αίματος και την προώθηση της υγιούς ανάπτυξης και της αναδιαμόρφωσης των οστών.

Οι δύο ενεργές μορφές της D, δηλαδή η D2 και η D3 (αντίστοιχα εργοκαλσιφερόλη και χολοκαλσιφερόλη), βρίσκονται σε διαφορετικές πηγές πρόσληψης. Πιο συγκεκριμένα η βιταμίνη D3 γίνεται στο δέρμα όλων των σπονδυλωτών, όταν εκτίθενται στον ήλιο, ενώ η D2 παράγεται από ασπόνδυλα, όπως οι μύκητες και τα φυτά, όταν εκτίθενται στον ήλιο.

Βιταμίνη D2

H Εργοκαλσιφερόλη3 και η πρόδρομός της η εργοστερόλη βρίσκονται σε φυτά, μύκητες, μούχλα, λειχήνες, και μερικά ασπόνδυλα (π.χ. σαλιγκάρια και σκουλήκια). Στην πραγματικότητα, ορισμένοι μικροοργανισμοί είναι αρκετά πλούσιοι σε εργοστερόλη. Η Εργοστερόλη δεν υπάρχει εκ φύσεως στα υψηλότερα σπονδυλωτά, αλλά μπορεί να είναι παρούσα σε χαμηλά ποσοστά σε ιστούς των ειδών αυτών, ως αποτέλεσμα της τροφής που καταναλώνουν. Η πραγματική κατανομή της εργοκαλσιφερόλης στη φύση είναι πολύ πιο περιορισμένη και μεταβλητή από εκείνη της εργοστερόλης (π.χ.,Hays χορτάρι και η αλφάλφα περιέχουν βιταμίνη D μόνο αφού έχουν κοπεί και αφεθεί να αποξηραθούν στον ήλιο). Εξ’ αιτίας του γεγονότος ότι η βιταμίνη D2 είναι πιθανώς παρούσα μόνο σε μικρές ποσότητες από φυσικές πηγές, η D2 υπάρχει ως μια κύρια συνθετική μορφή χρησιμοποιούμενη σε ζώα και στον άνθρωπο για αρκετές δεκαετίες.

Λειτουργίες και λοιπές πληροφορίες

Η κύρια λειτουργία της D2 είναι η συμβολή στην απορρόφηση ασβεστίου και η ρύθμιση του φωσφόρου, ενώ μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως συνεργατική αλλά όχι ως κύρια θεραπεία για την ανεπάρκεια της Βιταμίνης D.

Βιταμίνη D3

Η χολοκαλσιφερόλη είναι ευρέως κατανεμημένη σε ζώα, αλλά έχει μια εξαιρετικά περιορισμένη συγκέντρωση στα φυτά. Στα ζώα, οι συγκεντρώσεις χολοκαλσιφερόλης στους ιστούς εξαρτώνται από την πρόσληψη βιταμίνης D μέσω της διατροφής και/ή την έκθεση στο ηλιακό φως.

Μερικά τρόφιμα, ωστόσο, είναι πλούσια σε αυτή τη βιταμίνη. Τέτοια είναι το ήπαρ των ψαριών και τα ιχθυέλαια. Με λίγες αξιοσημείωτες εξαιρέσεις4, βιταμίνη D3 δεν βρίσκεται στα φυτά. Η βιταμίνη αυτή συμβάλλει σημαντικά στην απορρόφηση του ασβεστίου, ενισχύει τα οστά, ρυθμίζει τα επίπεδα φωσφόρου, αποτρέπει τη ραχίτιδα και την οστεομαλακία των ενηλίκων.

Χρησιμότητες-Επιδράσεις της Βιταμίνης D

Σύμφωνα με τις υπάρχουσες επιστημονικές αποδείξεις 5η πρόσληψη αυτής της βιταμίνης έχει τις εξής επιδράσεις:

  • Ραχίτιδα6

  • Σύνδρομο Fanconi7

  • Οικογενής υποφωσφαταιμία.8

  • Εξισορρόπηση της έλλειψης ασβεστίου στο αίμα λόγω παραθορμόνης9

  • Μαλάκυνση των οστών (οστεομαλακία)10

  • Νεφρική οστεοδυστροφία

  • Οστεοπόρωση

  • Μείωση του ρυθμού απώλειας ασβεστίου σε ηλικιωμένους

  • Καρκίνος11

  • Πολλαπλή σκλήρυνση

  • Απώλεια δοντιών12

  • Πρόληψη καρδιοπάθειας

  • Διαβήτης

  • Μεταβολικό Σύνδρομο

  • Υψηλή Χοληστερόλη

  • Αύξηση της αθλητικής απόδοσης13

Παρενέργειες

Η βιταμίνη D είναι πιθανότατα ασφαλής όταν λαμβάνεται από το στόμα ή αν δοθεί ως ενέσιμη στον μυ σε συνιστώμενες ποσότητες. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν βιώνουν συχνά παρενέργειες με βιταμίνη D, εκτός αν έχει ληφθεί πάρα πολύ μεγάλη ποσότητα. Κάποιες παρενέργειες της λήψης υπερβολικής ποσότητας βιταμίνης D περιλαμβάνουν αδυναμία, κόπωση, υπνηλία, πονοκέφαλο, απώλεια της όρεξης, ξηροστομία, μεταλλική γεύση, ναυτία, εμετό, και άλλα.

Ωστόσο, η βιταμίνη D μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα ασβεστίου και να αυξήσει τον κίνδυνο της σκλήρυνσης των αρτηριών σε άτομα με σοβαρή νεφρική νόσο. Αυτό πρέπει να είναι σε ισορροπία με την αναγκαία δόση για να αποφευχθεί η νεφρική οστεοδυστροφία, μία ασθένεια των οστών που εμφανίζεται όταν τα νεφρά αποτυγχάνουν να διατηρήσουν τα κατάλληλα επίπεδα ασβεστίου και φωσφόρου στο αίμα. Τα επίπεδα του ασβεστίου πρέπει να παρακολουθούνται προσεκτικά σε άτομα με νεφρική νόσο.

1 Vitamin D, Skin and Bone Research Laboratory, Section of Endocrinology, Diabetes, and Nutrition, Department of Medicine, Boston University School of Medicine, Boston, Mass 02118, USA.

2 Vitamin D, Τόμος 1 Vitamin D, David Feldman,

3 The Vitamins Fourth Edition, Gerald F. Combs, Jr Professor EmeritusCornell University,Ithaca, NY

4 Solanum glaucophyllum, Solanum malacoxylon, Cestrum diurnum και flavescens Trisetum

5 Borradale D, Kimlin M. Vitamin D in health and disease: An insight into traditional functions and new roles for the “sunshine vitamin.”.

6 Η βιταμίνη D είναι αποτελεσματική για πρόληψη και θεραπεία της ραχίτιδας.

7 Σύμφωνα με έρευνα η D2 ενδείκνυται ως ιδανική για το συγκεκριμένο σύνδρομο.

8 Η λήψη βιταμίνης D (χολοκαλσιφερόλης) από το στόμα μαζί με τα συμπληρώματα φωσφορικού άλατος είναι αποτελεσματική για τη θεραπεία διαταραχών των οστών σε άτομα με χαμηλά επίπεδα φώσφορου στο αίμα.

9 Χαμηλά επίπεδα της παραθυρεοειδούς ορμόνης μπορεί να προκαλέσουν πολύ χαμηλά επίπεδα στη συγκέντρωση ασβεστίου ορού . Η λήψη βιταμίνης D (κυρίως D3, ή εργοκαλσιφερόλης) από το στόμα είναι αποτελεσματική για την αύξηση των επιπέδων ασβεστίου στο αίμα σε άτομα με χαμηλά επίπεδα παραθυρεοειδούς ορμόνης.

10 Η λήψη βιταμίνης D (χολοκαλσιφερόλης) είναι αποτελεσματική για τη θεραπεία μαλάκυνσης των οστών. Επίσης, η λήψη βιταμίνης D3 είναι αποτελεσματική για τη θεραπεία μαλάκυνση των οστών λόγω της ηπατικής νόσου. Επιπλέον, η λήψη βιταμίνης D2 (εργοκαλσιφερόλης) είναι αποτελεσματική για τη θεραπεία μαλάκυνση των οστών που προκαλείται από φάρμακα ή σύνδρομο κακής απορρόφισης.

11 Κάποιες έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι που παίρνουν υψηλές δόσεις συμπληρωμάτων βιταμίνης D συν ασβέστιο μπορεί να έχουν χαμηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης ορισμένων τύπων καρκίνου. Ωστόσο, η λήψη βιταμίνης D από μόνη της δεν φαίνεται να μειώνει τον κίνδυνο του καρκίνου.

12 Crannery A, Weiler HA, O’Donnel S, Puil L. Summary of evidence-based review of vitamin D efficacy and safety in relation to bone health.

13 Practical Applications in Sports Nutrition, Heather Hedrick Fink, MS, RD, CSSD Nutrition and Wellness Solutions, LLC Indianapolis, Indiana